Vanwaar komt de benaming geuze?
De oorsprong van de naam geuze blijft een raadsel. Een zekere Anton van Duinkerken een Nederlandse dichter–essayist, cultuurhistoricus-hoogleraar, maar ook brouwerszoon en geuzekenner schreef het volgende:
‘In de zestiende eeuw zouden de Spaanse soldaten die toen huishielden in de Nederlanden een veldfles, met twee holtes, aan de gordel gedragen hebben. In de ene holte werd water bewaard en in de andere wijn. Omwille van de dubbele inhoud zou de naam van deze veldfles en ook van inhoud door de soldaten ‘el ambiguo’ (een half en half) genoemd zijn. De geuzen die zich verzetten tegen de Spaanse overheersing droegen daarentegen bier aan de gordel. Dat bier zou door het schudden en het lopen in de zon een tweede gisting ondergaan, er ontstond een schuimende rinse drank. Ze noemden hun geuzen-veldflesdrank geuzen-el ambiguo of geuzen-lambiek.’
Ene Hubert Van Herreweghen daarentegen schrijft in en naslagwerkje:
‘De naam geuze heeft een politiek geurtje. Rond 1830 had men op elk dorp verscheidene brouwers, de enen behorende tot de partij van de dompers, of de katholieken, en de anderen tot de partij van de geuzen, of de liberalen. Een liberale brouwer moet lambiek op flessen in de handel hebben gebracht, en volgens de toenmalige politieke verhoudingen moet dat biertje de schampere naam hebben gekregen van geuze-lambiek, of liberale lambiek.’
De Hoge Raad voor Ambachtelijke Lambiekbieren suggereert:
‘Misschien is het gewoon een toponymische verwijzing: nagenoeg in elke straat in Brussel was er wel een lambiekbrouwerij (er zijn er ooit meer dan 200 geweest). Om het bier aan te duiden noemde men het bier vaak naar de straat waar de brouwerij gevestigd was. Misschien werd de eerste geuze in de vroegere Geuzenstraat geproduceerd …?’
Een andere Brusselse bron (eurobru):
‘In een verhaaltje van 1760 zou er sprake zijn van een mijnheer Geus, een Brusselse brouwer, die zijn naam zou gegeven hebben aan een bier dat door hem werd uitgevonden.’
Volgens Karel Goddeau, van de Oude Geuzestekerij De Oude Cam in Gooik is de meest aanvaardbare verklaring:
Geuze zou een afkorting zijn van geuzelambic dat een vervorming zou zijn van ” lambic-gazeuse” of “bruisende lambic”.
Het label ‘Gegarandeerde Traditionele Specialiteiten’
Om het label GTS te mogen gebruiken dient Geuze en Oude Geuze het resultaat te zijn van het mengen van lambiek waarvan het oudste bestanddeel minimum 3 jaar in houten vaten heeft gerijpt. Het verschil bestaat erin dat bij Oude Geuze de gemiddelde ouderdom van de gemengde lambiek hoger of gelijk aan één jaar dient te zijn.
Nog een verschil zit hem onder andere in het feit dat bij Oude Geuze, het mengsel van lambiek een hergisting ondergaan heeft en het gebotteld is met gist op de fles.
Capsullekensgeuze
Echte geuze maken vraagt tijd en geld, daarbij kwam de vraag naar een zoeter en gemakkelijker uit te schenken product.
– ‘Capsullekesgeuze’ is een product dat einde van de jaren vijftig van vorige eeuw op de markt werd gebracht. De naam kwam van het feit dat de kurk werd vervangen door een kroonkurk. Dit nepproduct is niet in staat een kenner te misleiden, immers een kroonkurk en zeker de gebruikte flesjes kunnen nooit weerstaan aan de hoge druk die wordt ontwikkeld bij de nagisting op fles.
– Bij ‘gefilterde geuze’ wordt het spel subtieler gespeeld. Het product wordt aangeboden in een authentieke geuzeverpakking, maar hier is evenmin sprake van een nagisting op fles. Ofwel is het ‘geuze’ en echte geuze wordt nooit gefilterd ofwel is het een gefilterd brouwsel waaraan ten onrechte de naam geuze gegeven wordt. Jammer genoeg laat de Europese Commissie deze praktijk toe, want enkel voor Oude Geuze wordt een nagisting op fles vereist.
– Bij ‘zoetige geuze’ wordt aan de gefilterde geuze door de brouwer zoetstof toegevoegd, om tegemoet te komen aan vele consumenten, wiens smaakpapillen afgestompt zijn door de huidige gesuikerde frisdranken. Dit is gelijkaardig met wat zich gedurende vorige eeuw voordeed in de wijnwereld, toen werden er ook gesuikerde wijnen op de markt gebracht. Uiteraard gebeurde dat niet met kwaliteitswijn.
Hoe worden deze nepproducten gemaakt ?
Er wordt vertrokken van een industriële ‘lambik’, maar in plaats van houten vaten wordt gebruik gemaakt van inox. In de inoxvaten worden zakken met houtkrullen gedaan om een houttoets te geven. Als het brouwse is uitgegist wordt het gefilterd en gebruikt voor het vervaardigen van:
– gezoete fruitbieren;
– meestal aangezoete nepgeuze.
Aangezien uitgegist bier nagenoeg geen koolzuurgas bevat worden de flessen gevuld met toevoeging van koolzuurgas (de technische term hiervoor is saturatie). Op gelijkaardige wijze worden op basis van tafelwijnen bepaalde “schuimwijnen” gemaakt.
Wist u dat er zelfs een brouwerij bestaat waar bezoekers worden rondgeleid langs lege houten vaten en honderden lege geuzeflessen die de indruk moeten verwekken dat er nog volgens de traditionele manier lambiek en geuze worden gemaakt?
Besluit: enkel de vermelding ‘OUDE GEUZE’ geeft voldoende waarborg op een echte geuze.
Oude Geuze erkend als traditioneel streekproduct
Hoewel de Oude Geuze reeds een Europese erkenning heeft, wordt het label STREEKPRODUCT.BE toegekend om een duidelijk streekaanduiding te geven. Zo wordt de link gelegd met het traditionele productiegebied: het Pajottenland uitgebreid met de Zennevallei.
Streekproducten zijn verse of verwerkte producten gemaakt met streekeigen grondstoffen of die als streekeigen worden beschouwd. Ze moeten bekend staan als een streekeigen product, in de streek bereid worden, én een langdurige of een historische bekendheid genieten.
De volgende producten mogen ook getooid worden met dit label:
– Oude Geuze 3 Fonteinen van de Brouwerij 3 Fonteinen te Beersel. Hierbij wordt de eigen geproduceerde lambiek gemengd met lambiekbieren van andere brouwers. Jonge lambiek, één jaar gerijpt op houten vaten, wordt gemengd met oude lambiek, twee tot drie jaar gerijpt op houten vaten. Hierna rijpt de ongefilterde geuze minimum tien maanden op fles.
– Oude Geuze De Cam van de geuzestekerij De Cam te Gooik. Voor de Oude Geuze worden jonge lambiek, met minimum een jaar rijping, en oude lambiek, met minimum twee jaar rijping, gemengd volgens de smaak van de geuzesteker.
– Oude Geuze Cuvée Chapeau van Brouwerij De Troch te Wambeek (Ternat). De Oude Geuze Cuvée Chapeau wordt samengesteld uit een mengsel van jonge en oude lambieksoorten waarvan de oudste minstens 3 jaar heeft gerijpt. Na het bottelen rijpt de geuze nog een jaar op de fles zodat een tweede gisting kan plaatsvinden.
Bron: VLAM